ZNĘCANIE SIĘ: CO SZKOŁY I RODZICE MOGĄ ZROBIĆ?

Znęcanie się jest powszechnym problemem w naszych szkołach i społecznościach. Takie zachowanie obejmuje przemoc fizyczną, groźby, drażnienie i molestowanie. Chociaż znęcanie może prowadzić do przemocy, to jednak zwykle nie jest zaliczane do groźniejszych form przemocy szkolnej jak np. użycie broni czy wandalizm. Jest to jednak postawa antyspołeczna, powstająca pod wpływem środowiska: domu, szkoły, rówieśników, a nawet mediów. Znęcania się można jednak oduczyć, a jeszcze lepiej – można mu zapobiegać.

Agresorto ktoś, kto stosuje fizyczną, słowną lub psychiczną agresję wobec innych w celu zdobycia władzy lub dominacji nad inną jednostką. Badania wskazują, że znęcanie się jest bardziej rozpowszechnione u chłopców niż u dziewczynek, ale różnica ta maleje, jeśli wziąć pod uwagę  agresję pośrednią (np. słowne groźby).

 Ofiara jest osobą, która jest wielokrotnie narażana na agresję ze strony rówieśników w postaci pobicia, ataków słownych lub nadużyć psychologicznych. Najczęściej ofiarami  są chłopcy fizycznie słabsi od swoich rówieśników. Na ogół nie mają oni bliskich przyjaciół i mogą mieć problemy w nauce oraz z nawiązywaniem kontaktów.

Fakty na temat znęcania się:

• Znęcanie się jest najbardziej rozpowszechnioną formą przemocy w amerykańskim społeczeństwie, od 15 do 30 proc. uczniów jest jego ofiarą.

• Ostatnie sprawozdanie Amerykańskiego Stowarzyszenia Medycznego (American Medical Association) na podstawie badania ponad 15 tysięcy uczniów gimnazjum szacuje, że  każdego roku około 3,7 miliona młodych ludzi jest zaangażowanych w znęcanie się, a ponad 3,2 miliona jest ofiarami umiarkowanego lub poważnego znęcania.

 • Od 1992 roku odnotowano w szkołach 250 zgonów spowodowanych przemocą oraz wiele ofiar. Zazwyczaj przyczyną śmierci było znęcanie się lub strzelanina.  

• Członkostwo zarówno w grupie oprawców jak i ofiar wiąże się ze szkolnym wycofaniem, słabym przystosowaniem psychospołecznym, działalnością przestępczą i innymi negatywnymi, długofalowymi skutkami.

 • Bezpośrednie, fizyczne znęcanie się wzrasta w szkole podstawowej, osiąga apogeum w gimnazjum, a w liceum spada. Natomiast poziom słownego znęcania się  pozostaje niezmienny. Amerykański Departament Sprawiedliwości zwraca uwagę, że młodsi uczniowie są bardziej narażeni na prześladowanie niż starsi.

• Ponad 75 proc. uczniów uważa, że reakcja szkół na prześladowania jest słaba, a pomoc dorosłych - rzadka i nieefektywna.

• 25 proc. nauczycieli nie widzi nic złego w znęcaniu się czy upokarzaniu innych, w związku tym interweniuje tylko w 4 proc. przypadków znęcania się.

Dlaczego niektóre dzieci i nastolatki znęcają się nad innymi?

Przyjmowanie postawy agresywnej w większości rozwija się pod wpływem różnych czynników środowiskowych. Nie ma jednej przyczyny znęcania się. Często są to jednak:

• czynniki rodzinne: częstość i nasilenie znęcania się nad innymi związane jest z poziomem nadzoru dorosłych nad dziećmi - znęcanie zwiększa się, gdy takiego nadzoru brakuje. Ponadto dzieci, które obserwują znęcających się rodziców i rodzeństwo lub same są jego ofiarami, często przyjmują postawę agresora. Dzieci, które otrzymują w domu negatywne sygnały lub kary fizyczne, dążą do opracowania własnych negatywnych koncepcji i oczekiwań, a zatem mogą zaatakować, zanim same zostaną zaatakowane. Znęcanie się nad innymi daje dziecku poczucie siły i własnej wartości.

• czynniki szkolne: personel szkoły często ignoruje znęcanie się, co może utwierdzić dzieci w przekonaniu, że nie jest to nic złego. Znęcanie się również rozwija się w środowisku, w którym uczniowie często spotykają się z negatywnymi opiniami i uwagami, niż w szkołach, w których panuje pozytywna atmosfera i zapewnione są wysokie standardy zachowań międzyludzkich.

• czynniki związane z grupą rówieśniczą: w szkole czy na podwórku dzieci mogą działać w grupie rówieśniczej, która wspiera i promuje znęcanie się. Niektóre dzieci znęcają się nad rówieśnikami chcąc się przypodobać grupie nawet, jeśli same nie pochwalają takiego zachowania.

Dlaczego niektóre dzieci i nastolatki stają się ofiarami?

• Ofiary wysyłają innym sygnał, że czują się zagrożone, są bierne i nie zareagują, gdy zostaną zaatakowane. W związku z tym ofiarami przemocy często zostają dzieci, które skarżą się, okazują fizyczną i emocjonalną słabość i chcą zwrócić na siebie uwagę rówieśników.

• Badania wykazują, że rodzice i pracownicy szkolni są często nadopiekuńczy wobec ofiar w wyniku, czego są one niezdolne do rozwijania umiejętności samodzielnego radzenia sobie w trudnych sytuacjach.

• Wiele ofiar pragnie akceptacji; nawet po odrzuceniu, niektóre ofiary podejmują nieskuteczne próby nawiązania kontaktu a oprawcą.

Jak znęcanie prowadzi do przemocy?

• Agresorzy wykazują się brakiem szacunku dla podstawowych praw człowieka oraz wyrażają większą skłonność do stosowania przemocy w celu rozwiązania problemów, nie troszcząc się o możliwe konsekwencje ich zachowania.

• Zarówno agresorzy jak i ofiary wykazują wyższą skłonność do walki niż ich rówieśnicy.

• Ostatnie strzelaniny w szkole pokazują, jak frustracja ofiar  może prowadzić do zemsty.

Co  mogą zrobić szkoły?

Obecnie, szkoły w odpowiedzi na znęcanie się czy przemoc szkolną podejmują rozmaite środki. Jednak instalowanie wykrywaczy metalu, kamer lub wynajem policji do patrolowania szkolnych korytarzy nie daje pozytywnych rezultatów. Polityka "zero tolerancji" (surowe konsekwencje w odpowiedzi na zagrażające innym zachowanie, takie jak znęcanie się czy noszenie broni) opiera się na środkach wykluczających oprawcę, które w dłuższej perspektywie przynoszą negatywne efekty.

 Zamiast tego naukowcy popierają programy profilaktyczne, które promują pozytywną atmosferę w szkołach i społecznościach. Istniejące programy mogą skutecznie ograniczyć znęcanie się; w rzeczywistości jeden program spowodował spadek represji o 50%. Programy takie wymagają udziału i zaangażowania uczniów, rodziców, wychowawców i innych członków społeczności. Skuteczne programy szkolne obejmują:

• Wczesną interwencję: Naukowcy popierają interwencję w szkole podstawowej i w gimnazjum, a nawet w przedszkolu. Zajęcia w zakresie kształtowania umiejętności społecznych są szczególnie zalecane, jak również doradztwo i systematyczne interwencje w przypadku uczniów znęcających się nad innymi.

• Szkolenia dla rodziców: Rodzice muszą nauczyć się rozwijać pozytywne wzorce zachowań i modele postaw międzyludzkich u swoich dzieci.

• Szkolenia dla nauczycieli: Szkolenie może pomóc nauczycielom w identyfikacji i reakcji na potencjalnie szkodliwe zachowania, jak również pomóc we wdrażaniu pozytywnych opinii i modelów właściwych zachowań społecznych.

• Zmianę postawy: Naukowcy twierdzą, że społeczeństwo musi przestać bronić osób znęcających się, tłumacząc takie zachowanie okresem dorastania. Znęcanie się można zatrzymać! Pracownicy szkół nie powinni jednak ignorować takiej postawy.

• Pozytywne środowisko szkolne: Szkoły, które posiadają jasne reguły postępowania, mniejsze klasy i praktykę pozytywnego dyscyplinowania, wykazują mniej przemocy. Pozytywny klimat szkoły obniża prześladowania i znęcanie się.

Co  mogą zrobić rodzice?

• Skontaktuj się z psychologiem szkolnym, doradcą lub pracownikiem opieki społecznej i poproś o pomoc dotyczącą wątpliwości związanych z dręczeniem i znęcaniem się. Zaangażuj się w szkolne programy przeciwdziałające zastraszaniu.

• Reaguj pozytywnie na właściwe zachowania społeczne i pokaż dzieciom model zachowania bez nękania czy agresji.

•  Stosuj kary inne niż fizyczne,  na przykład zniesienie nagród za znęcanie się nad innymi.

• Zareaguj, gdy ktoś znęca się nad innym i rozpocznij wcześnie pracę nad wprowadzeniem odpowiednich postaw społecznych.

artykuł pochodzi ze strony www.nasponline.org

tytuł orginału "Bullying: Facts for Schools and Parents"

By Andrea Cohn & Andrea Canter

tłumaczenie z j.angielskiego Maria Kozak